Houttoepassingen en houtmarkt
Nederland
In Nederland wordt de rondhoutmarkt onderzocht door Stichting Probos. Hiervoor voert Probos jaarlijks een enquête uit onder alle rondhoutverwerkende bedrijven en worden de import- en exportstatistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geïnterpreteerd (voor meer informatie, zie bijvoorbeeld Bosbericht #4 2018. Hierdoor is het mogelijk om een beeld te schetsen van de oogst, verwerking, import, export en consumptie van populierenrondhout in Nederland. Populier is de belangrijkste loofhoutsoort en de 2e belangrijkste boomsoort voor de Nederlandse rondhoutverwerkende industrie. In 2017 was 23% van al het in Nederland verwerkte rondhout populier (155.000 m3). Hiervan kwam bijna driekwart (73%), de rest werd geïmporteerd.
| Verwerking van populierenhout per sortiment in 2017 (1.000 m3 werkhout met schors). Bron: Probos |
||
| Zagerijen | 98 | 58% |
| Vezelproducenten (incl. papier/karton en plaatmateriaal) | 65 | 38% |
| Klompenmakers | 7 | 4% |
| Totaal | 170 | |
Populierenhout wordt vooral afgezet als:
- Zaaghout;
- Vezelhout (m.n. karton- en papierproductie);
- Klompenhout;
- Fineerhout;
- Houtvezel/Strooisel.
Een deel van het populierenhout wordt in Nederland verwerkt en een deel wordt geëxporteerd (zie onderstaande figuren). De verwerking van populieren fineerhout vindt volledig in het buitenland plaats. Fineerhout van populier wordt vooral gebruikt voor toepassingen waar het lage gewicht van populierenfineer een belangrijke rol speelt, zoals bijvoorbeeld bij de bouw van caravans.
Het zaaghout wordt grotendeels afgezet richting de emballage-industrie voor de productie van pallets en kisten. Het vezelhout wordt benut voor de productie van karton (in Nederland) en papier in het buitenland. Het fineerhout wordt gebruikt als schilfineer voor de fabricage van onder meer triplex, lucifers en verpakkingsmateriaal voor de voedselindustrie (kaasdoosjes, fruitkistjes etc.). Voordeel van populierenhout voor deze toepassingen is dat de houtvezelproducenten produceren strooisel voor de vee- en dierhouderij.
In zeer beperkte mate wordt populierenhout ook toegepast voor keukengereedschap, speelgoed, blindtimmerwerk, meubels, draaiwerk, vaten, houtwol en plaatmaterialen als board, spaanplaat en houtwolcementplaten.
Populierenhout wordt vooral afgezet als:
- Zaaghout;
- Vezelhout (m.n. karton- en papierproductie);
- Klompenhout;
- Fineerhout;
- Houtvezel/Strooisel.
De export van populierenhout was in 2017 ongeveer 83.000 m3 werkhout met schors. Meer dan de helft hiervan was vezelhout (68%). De rest was zaaghout (18%) en een geringer deel fineer (14%).
Afzetkanalen geëxporteerd populierenhout 2017. Bron: Probos rondhoutenquête
Afzetkanalen geëxporteerd populierenhout 2017. Bron: Probos rondhoutenquête
Economie en werkgelegenheid
De populier levert werkgelegenheid in de volgende schakels:
- Kwekerijen
- Aanleg
- Beheer
- Exploitatie
- Transport
- Rondhouthandel
- Rondhoutverwerking
- Secundaire houtverwerking
- Producthandel
Toekomstige beschikbaarheid populierenhout
Met een aantal aannames is in te schatten welke hoeveelheden populierenhout er van de verschillende rassen in de toekomst op de markt zal komen. Aangezien er meerdere aannames zijn gedaan, zijn de resultaten slechts indicatief. Met name het moment waarop het hout op de markt komt, is erg onzeker, omdat de omlopen sterk variëren en er soms gedund wordt. Een algemene trend kan op deze manier echter wel goed zichtbaar worden gemaakt. De volgende veronderstellingen zijn gedaan om de toekomstige beschikbaarheid van populierenhout in Nederland in te schatten:
- De beschikbaarheid van populierenhout is berekend op basis van geleverd stekmateriaal door de Naktuinbouw (voorheen NAKB). Het seizoen waarin het stekmateriaal geleverd is (vb 89/90) wil zeggen dat de stekken in de winter van 89/90 geknipt zijn en vervolgens in maart 1990 door een boomkweker gestoken zijn om te worden opgekweekt tot éénjarig beworteld plantsoen. In het voorjaar van 1991 is het éénjarig beworteld plantsoen dan ergens uitgeplant in Nederland. De feitelijke aanplant vindt dus 1 jaar later plaats dan de stekleveranties.
- Van de, door de NAKB geleverde populierenstekken, zullen er in werkelijkheid minder aangeplant zijn, omdat de boomkwekers in de regel (iets) meer stekken bestellen dan ze daadwerkelijk verkopen. De veronderstelling is dat 5% van het oorspronkelijke aantal stekken wordt vernietigd. Daarnaast is er gerekend met 5% uitval op de kwekerij. Het aantal beworteld éénjarig plantsoen dat daadwerkelijk aan boseigenaren is verkocht ligt dus 10% lager dan de door de NAKB geleverde stekaantallen.
- De uitval na aanplant in het bos of landschappelijke beplanting bedraagt 5%.
- Bij het bepalen van het gemiddelde volume van een boom is uitgegaan van de opbrengsttabellen voor populier. Bij een omloop van 20 jaar, een plantverband van 4×4 meter en boniteit IV heeft een populierenboom een spilhoutvolume van ongeveer 0,6 m3 (383 m3/ha). Het oogstbare werkhoutvolume is dan 0,55 m3/ha met schors.
De onderstaande figuur geeft een overzicht van de jaarlijkse beschikbaarheid van populierenhout in de komende 20 jaar (in m3 werkhout met schors). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen rassen die voornamelijk voor landschappelijke beplantingen worden gebruikt en productierassen. Het huidige beschikbaarheid van populierenhout (260.000 m3 per jaar) zal de komende 5 jaar teruglopen tot gemiddeld 225.000 m3 per jaar. De beschikbaarheid stijgt dan tot 2015 (gemiddeld 370.000 m3 per jaar). Daarna daalt de beschikbaarheid aanzienlijk, met een dieptepunt in 2019 met 63.000 m3.
Jaarlijkse beschikbaarheid van populierenhout in de periode tot 2018 (in m3 werkhout met schors).
Niet alleen in de hoeveelheid populierenhout maar ook in de soortensamenstelling van het aanbod zullen verschuivingen optreden. De toekomstige beschikbaarheid van de belangrijkste soorten is weergegeven in de onderstaande figuur. Het aanbod van “ouderwetse” rassen zal afnemen. Het aanbod van Flevo, Oxford, Androscoggin, Geneva en Gelrica neemt af van 28% naar 14% in 2010 en zal rond 1015 vrijwel verdwenen zijn. Het aandeel Robusta blijft min of meer constant (variërend van 26-45%).
Zwarte populieren (Populus nigra) spelen in het huidige aanbod van populierenhout nog nauwelijks een rol van betekenis (4%), maar zullen de komende 10 jaar zo’n 15% van het aanbod gaan uitmaken. In de periode 2010-2014 verdwijnen ze echter weer vrijwel uit het sortiment. Gemiddeld is driekwart van het jaarlijkse populierenaanbod in Nederland terug te voeren op 8 verschillende rassen.
Jaarlijkse beschikbaarheid van Robusta, Zeeland, Spijk en Florence Biondi in de komende tot 2018 (in m3 werkhout met schors).
Vezelplaat en geretificeerd hout
Populier is een lichte houtsoort, maar toch relatief sterk. Het hout heeft een lichte kleur en is gemakkelijk te verwerken. Het geeft ook geen kleur-, smaak of geurstoffen af. Daarom is geschild populierenhout heel geschikt als verpakkingsmateriaal voor levensmiddelen. Lagen van geschild populierenhout kunnen ook op elkaar gekleefd worden om multiplexplaten te maken. Van zaaghout worden paletten gemaakt. De populierenvezel kan ook verwerkt worden tot papier en dit met minder energieverbruik en chemische middelen, dan bij gebruik van naaldhout. Verder zijn populierenspaanders geschikt voor de vervaardiging van plaatmateriaal. Hiertoe worden de spaanders vermengd met lijm en tot platen geperst. Populierenhout is echter niet erg duurzaam: er moeten chemische stoffen aan toegevoegd worden (impregneren) voor buitentoepassingen.
Populierenhout kan wel verwerkt worden tot hoogwaardige producten, zoals vezelplaat en geretificeerd hout, zonder daartoe enig chemisch additief te gebruiken in het productieproces. Hierbij is de milieuwinst dubbel, aangezien zowel bij de productie als bij de recyclage of uiteindelijke verwerking, geen omgevingsbelastende middelen gebruikt worden of vrijkomen in het milieu.
Houteigenschappen
Groei en opbrengst
